Τα πρώτα χρόνια της Πολυτεχνικής εκπαίδευσης part 2

Η παιδεία στην ΕΣΣΔ μετά τον Οκτώβρη

  Φτάνοντας στο κυρίως θέμα, αξίζει να σημειώσουμε ότι τα πρώτα χρόνια που ακολούθησαν την Οκτωβριανή Επανάσταση χαρακτηρίζονται από πολύ μεγάλες δυσκολίες όσων αφορά την εκπαίδευση. Η εκπαίδευση στην τσαρική Ρωσία, ήταν αρκετά καλά προσαρμοσμένη στις ανάγκες των ανώτερων τάξεων. Περίπου τα 4/5 των παιδιών και των εφήβων δεν μπορούσαν να φοιτήσουν ούτε στα δημοτικά σχολεία⁴⁷.  Η τσαρική Ρωσία με πληθυσμό 175 εκατομμυρίων, είχε 9,5 εκατομμύρια μαθητές στο δημοτικό, 900.000 στο γυμνάσιο, και 90.000 φοιτητές στο Πανεπιστήμιο⁴⁸.Μαζί τα διάφορα κολέγια και τα πανεπιστήμια είχαν 112.000 φοιτητές, από τους οποίους το 35% ήταν τα παιδιά των ευγενών και κυβερνητικών υπάλληλων, 10,3% παιδιά κληρικών, 11% μεγαλοεπιχειρηματιών, 14,5% πλούσιων αγροτών. Έτσι το 70,8% άνηκε στις κυρίαρχες τάξεις⁴⁹. Την ίδια στιγμή το 73,6% του πληθυσμού αποτελούνταν από αναλφάβητους, και οι μη ρωσικές εθνικότητες με σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού τους χωρίς να γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση (μόλις το 2% των Κοζάκων και Ουζμπέκων ήξερε γραφή και ανάγνωση). Μονάχα 1,4 εκατομμύριο σ’ έναν πληθυσμό 125,6 εκ. ενήλικων κατοίκων είχε εκπαίδευση πάνω από τη στοιχειώδη⁵⁰. Επιπλέον, σε μια κυρίως αγροτική χώρα, η πλειοψηφία του παλιού εργατικού προσωπικού είχε χάσει την ζωή του είτε στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, είτε στον εμφύλιο που ακολούθησε τον Οκτώβρη.

Η περίοδος του εμφυλίου

  Η επόμενη μέρα της επανάστασης θα βρει τον “ποιητή της Επανάστασης” Α.Β. Λουνατσάρσκι στην θέση του κομισάριου της παιδείας ή (ως εναλλακτικό όνομα που δόθηκε) κομισάριο του διαφωτισμού, με συνεργάτες  την Κρούπσκαγια (που αποτελέστηκε από τον Λουνατσάρσκι αργότερα η “ψυχή” του λαϊκού κομισαριάτου της παιδείας) ως υπεύθυνη της εκπαίδευσης των ενηλίκων, και τον Ποκρόφσκι ως  τον δεύτερο στην ιεραρχία κάτω από τον κομισάριο, όπου όλοι τους προέρχονταν από την ίδια γενιά των Ρώσων επαναστατών από την εποχή της ίδρυσης του σοσιαλδημοκρατικού (και αργότερα του μπολσεβίκικου) κόμματος.

  Έτσι, το κομισαριάτο λαϊκής διαφώτισης είχε το διπλό καθήκον να αντιμετωπίσει τον αναλφαβητισμό και να διαμορφώσει τον νέο σοσιαλιστικό άνθρωπο, σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες. Λόγο του εμφυλίου, ο κύριος όγκος χρημάτων πηγαίνει σε άλλα κομισαριάτα, όπως το κομισαριάτο σίτισης, μεταφορών, εργασίας και αλλού, και αυτό της παιδείας θα λάβει μόλις 3%⁵¹(κάτι που ο Λουνατσάρσκι χαρακτηρίζει έγκλημα), εξαιρετικά χαμηλό νούμερο αν λάβει κανείς υπόψη και το γεγονός πως λόγο του Α’ΠΠ και του εμφυλίου ένα τεράστιο πλήθος από τα παλιά σχολεία είχαν καταστραφεί, και χιλιάδες καθηγητές είχαν είτε φυλακιστεί είτε σκοτωθεί⁵².

   Όσον αφορά την αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού, η Τσαρική Ρωσία είχε κάποιες παραδόσεις σε αυτήν την κατεύθυνση. Από τα μέσα του 18ου αιώνα είχαν δημιουργηθεί τα κυριακάτικα σχολεία για τους εργάτες, όπου διατηρώντας μια συστηματικότητα διατηρήθηκαν μέχρι το 1917. Ακόμα, από το 1896, αλλά κυρίως μετά το 1905, δημιουργήθηκαν “Λαϊκά Πανεπιστήμια” ως θεσμοί έξω από την επίσημη εκπαίδευση,  που αφορούσαν ενήλικες (και υπήρχαν όχι μονάχα στην Ρωσία, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες). Τα λαϊκά πανεπιστήμια είχαν γνωρίσει κάποια επιτυχία και είχαν αποκτήσει μια συνέχεια, ήταν όμως αδύνατο για αυτά να γίνουν μαζικά, λόγο του τεράστιου αριθμού αναλφάβητων στην χώρα⁵³. Ακόμα, είναι γνωστή η πρωτοβουλία των Avante Garde ρευμάτων, όπου πήγαιναν στα χωριά και σε άλλες περιοχές προσπαθώντας να διδάξουν την τέχνη στο λαό. Στην επαναστατημένη Ρωσία, για τον σκοπό της εκπαίδευσης των ενηλίκων εργατών ιδρύονται οι εργατικές σχολές (Rabfak), από το 1918, οι οποίες σε αντίθεση με το σχολείο για τα παιδιά διδάσκουν με παραδοσιακά μαθήματα. Παράλληλα χρησιμοποιούνται όλα τα διαθέσιμα μέσα για την εκπαίδευση τους όπως εφημερίδες⁵⁴, μουσεία, τα θέατρα, σύντομα το σινεμά και άλλα μέσα για την απλοποίηση και διάδοση των επιστημονικών επιτεύξεων⁵⁵, οι διάφορες ιδιωτικές βιβλιοθήκες έγιναν δημόσιες⁵⁶, δημιουργήθηκαν λαϊκά πανεπιστήμια⁵⁷, όπου μάλιστα το κομισαριάτο της παιδείας χρηματοδότησε (6 εκατομμύρια ρούβλια)⁵⁸. Χαρακτηριστικό της Σοβιετικής Ένωσης (σε ολόκληρη την περίοδο ύπαρξης της) είναι ότι σε εκείνη την κοινωνία είναι δύσκολο να διακριθεί η οργανωμένη από την ανοργάνωτη εκπαίδευση, για αυτό σωστά παρατηρείται ότι “σε κανένα άλλο σύστημα η αρχή ότι η εκπαίδευση είναι ζωή και η ζωή είναι εκπαίδευση δεν εφαρμόζεται με τόσο ολοκληρωμένο τρόπο”⁵⁹. Περίπου 50 εκατομμύρια ενήλικες έμαθαν γραφή και ανάγνωση μεταξύ 1920-1940⁶⁰. Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 1939, οι εγγράμματοι ηλικίας 9-49 ετών ήταν  87,4%⁶¹.

   Για την δημιουργία του νέου σχολείου αντιπαρατέθηκαν δύο ρεύματα. Στην μια πλευρά (η σχολή του Λένινγκραντ) βρίσκονταν οι Λουνατσάρσκι, Κρούπσκαγια, Μενζίνσκαγια, και στην δεύτερη (σχολή της Μόσχας) των Πόζνερ και Λεπεσίνσκι. Και οι δύο πλευρές ξεκινούσαν από την δραστηριότητα του παιδιού, και αρνούνταν το σχολείο “γνώσεων”. Όμως η ομάδα του Λένινγκραντ είχε υπόψη του τις αντιαυταρχικές, αντισχολαστικές αντιλήψεις του Αμερικανικού και Ευρωπαϊκού προοδευτικού ρεύματος (με κύρια επιρροή τον Ντιούι), ενώ αυτή της Μόσχας πρότεινε το σχολείο κομμούνα, όπου θα ήταν αυτοδιαχειριζόμενη από τους ίδιους τους μαθητές και θα λειτουργούσε 7 ημέρες την εβδομάδα, 12 μήνες τον χρόνο. Στην πρώτη ομάδα δίνεται έμφαση στην ανάπτυξη του ατόμου διαμέσου της εργασιακής δραστηριότητας και εξοικείωσης με την παραγωγή στα εργαστήρια, ενώ στην δεύτερη οι μαθητές θεωρείται ότι θα μαθαίνουν διαμέσου της διαχείρισης της κομμούνας. Και οι δύο τάσεις δίνουν βάρος στην προσωπική ανάπτυξη του παιδιού με διαφορετικούς τρόπους, οι πρώτοι θεωρούν ότι η προσωπικότητα θα αναπτύσσεται από την βιωματική εμπειρία διαμέσου της εργασιακής δραστηριότητας, ενώ η δεύτερη θεωρεί πως διαμέσου της απεριόριστης αυτονομίας του σχολείου θα αναπτύσσονται οι κάθε ξεχωριστές προσωπικότητες. Στην πρώτη ομάδα η εργασία γίνεται αντιληπτή ως παιδαγωγική εργασία, ενώ στην δεύτερη ως πραγματική παραγωγή. Βάση της αντιπαράθεσης θα είναι η “Διακήρυξη του Ενιαίου σχολείου εργασίας” γραμμένη από τον Λουνατσάρσκι, και η “Δήλωση του Ενιαίου σχολείου εργασίας” γραμμένη από τον Πόζνερ. Η αντιπαράθεση θα είναι αρκετά οξυμένη και μεγάλης διάρκειας, τέτοια που θα καθυστερήσει την έναρξη του σχολικού έτους το 1918, κατά ένα μήνα, και θα αρχίσει στις 1 Οκτώβρη⁶². Η τελική λύση της αντιπαράθεσης θα είναι μια προσπάθεια σύνθεσης των δύο, όπου το πάνω χέρι έχει κυρίως το Λένινγκραντ.

  Τα βασικά χαρακτηριστικά της απόφασης του 1918 (υπενθυμίζουμε ότι βρισκόμαστε στην περίοδο του πολεμικού κομμουνισμού που σαφώς επηρέασε την εξέλιξη του σχολείου, αλλά το γεγονός πως το κομισαριάτο της εκπαίδευσης ήταν σχετικά απομονωμένο από τα άλλα του έδωσε κάποιες δυνατότητες να λειτουργήσει έξω από τα συγκεντρωτικά χαρακτηριστικά του πολεμικού κομμουνισμού) για το Ενιαίο Σχολείο Εργασίας ήταν τα εξής: δωρεάν και υποχρεωτική εκπαίδευση για όλους, ουδετερότητα του σχολείου απέναντι στην θρησκεία, ένα ενιαίο σύστημα εκπαίδευσης με μια σκάλα ανάπτυξης από το νηπιαγωγείο στο πανεπιστήμιο (χωρίς δηλαδή διαφορετικά σχολεία τύπου γενικό λύκειο, τεχνολογικό λύκειο κλπ.), και τα αγόρια και κορίτσια θα βρίσκονται πλέον στο ίδιο σχολείο⁶³. Βασίζεται στην αρχή της εργασίας, που σημαίνει “μια ενεργή και δημιουργική εξοικείωση με τον κόσμο... εξοικείωση των μαθητών με αυτά που είναι τα πιο αναγκαία για την ζωή... με αγροτική και βιομηχανική εργασία σε όλη του την ποικιλομορφία”⁶⁴.  Κάθε εργασία παιδιών έξω από τα όρια του σχολικού προγράμματος απαγορεύεται. Σκοπός του προγράμματος είναι να προσφέρει μια “εγκυκλοπαιδική κουλτούρα με βάση την εκπαίδευση⁶⁵.

  Το σχολείο χωρίζεται σε δύο βαθμίδες, η πρώτη για τις ηλικίες 8-13 και η δεύτερη για τις ηλικίες 13-16. Η πρόθεση είναι η εργασία στη πρώτη βαθμίδα να γίνεται εντός του σχολείου, και στην δεύτερη ελαφριά εργασία στα εργοστάσια⁶⁶. Σε εκείνα τα χρόνια επιτρέπεται και η ύπαρξη ιδιωτικών σχολείων και αποφασίζεται η χρηματοδότηση τους από το κράτος. Το σοβιετικό κράτος θα παρέχει δωρεάν ζεστό φαγητό σε όλα τα παιδιά. Η διδασκαλία θα γίνεται στην μητρική γλώσσα κάθε λαού, συμπεριλαμβάνοντας φυσικά και παιδιά ελληνικής καταγωγής που βρίσκονταν στην ΕΣΣΔ. Μάλιστα πολλοί λαοί δεν είχαν φτάσει στο επίπεδο εξέλιξης να έχουν την δική τους γραφή, οπότε ειδική μέριμνα υπήρξε έτσι ώστε αυτή να δημιουργηθεί⁶⁷. 

  Τέλος, σε αυτήν την περίοδο, δίνεται πλήρης αυτονομία στα σχολεία (εδώ φαίνεται η επιρροή της ομάδας της Μόσχας), αρκεί να τηρείται αυτός ο γενικός νόμος (ή αλλιώς η τελική διακήρυξη). Τα σχολεία θα είναι αυτο-διοικούμενα (μέτρο με το οποίο διαφωνούσε η κομσομόλ) και η “κομμούνα” θα έπρεπε να εκλέγει τον δικό της πρόεδρο και την εκτελεστική επιτροπή, και θα υπάρχει η πυραμίδα αντίστοιχη με τα υπόλοιπα σοβιέτ. Πέραν από την διατήρηση του παραπάνω νόμου, το νεαρό Σοβιετικό κράτος δεν έχει καμία απολύτως παρέμβαση και το πρόγραμμα μαθημάτων αποφασίζεται από τους μαθητές τους καθηγητές, αλλά και από τα τοπικά Σοβιέτ. Η τιμωρία και η εργασία στο σπίτι καταργούνται. Επίσης, μέσα στα πλαίσια των «αντι-φορμαλιστικών» θεωριών, καταργείται και το σχολικό εγχειρίδιο. Το σχολείο θα λειτουργεί 7 ημέρες της εβδομάδας, όπως επιθυμούσε η ομάδα της Μόσχας, μόνο που 1,5 ημέρα χρησιμοποιείται για εκδρομές, επισκέψεις σε μουσεία και ομαδικές δραστηριότητες. Τα παιδικά σπίτια υποτίθεται ότι θα αντικαθιστούσαν την ζωή της οικογένειας. Ακόμα, εφαρμόστηκε η ελεύθερη πρόσβαση στο Πανεπιστήμιο για όλους τους ανθρώπους πάνω από 16 χρονών⁶⁸.

  Τα χρόνια εκείνα, αυτό το, μικρής διάρκειας, σύστημα εκπαίδευσης ήταν ουτοπικό από πάρα πολλές απόψεις. Ο ενθουσιασμός και η βιασύνη που προέκυψε από την Οκτωβριανή επανάσταση οδήγησε σε μια σειρά από λάθη. Αυτό που χαρακτηρίζει αυτήν την περίοδο είναι η απουσία κατανόησης των συγκεκριμένων συνθηκών που υπήρχαν στην νέα αυτή χώρα. Τα σχολικά κτίρια ήταν κατεστραμμένα, και εξαιρετικά φτωχά σε εξοπλισμό. Η “εργασιακή αρχή” δεν θα μπορούσε παρά σημαίνει τα παιδιά να καθαρίζουν το σχολείο, και να κάνουν επιδιορθώσεις, αφού δεν υπήρχε ο σωστός οπλισμός για εκείνη την εποχή, είτε να κόβουν ξύλα και να μεταφέρουν το νερό από το ποτάμι⁶⁹, δραστηριότητες καθόλου εκπαιδευτικές, και χωρίς μεγάλη σχέση με την Διακήρυξη. Όμως, το 1919 εμφανίζονται τα κομμουνιστικά Σάββατα, και τα σχολεία θα συμμετέχουν συστηματικά σε αυτά, προσφέροντας εθελοντικό έργο. Η υποχρεωτική εκπαίδευση, έχοντας ένα τεράστιο αριθμό αγράμματων, και ένα επίσης τεράστιο αριθμό παιδιών που δεν είχαν σπίτι ή είχαν χάσει τους γονείς τους, δεν θα μπορούσε να εφαρμοστεί. Χρειάστηκε να κατασκευαστούν ένας τεράστιος αριθμός σχολείων με τα ελάχιστα χρήματα που υπήρχαν διαθέσιμα. Η Σοβιετική Ένωση θα χρειαστεί να φτάσει στο 1928 για να το εφαρμόσει σε μεγάλο βαθμό την υποχρεωτική εκπαίδευση, και μονάχα με το τέλος του πρώτου πεντάχρονου (1928-1932) θα εφαρμοστεί πλήρως. Στην περίοδο του εμφυλίου πολέμου και του πολεμικού κομμουνισμού εμφανίζονται τεράστια προβλήματα στην τροφοδότηση του λαού στα τρόφιμα, γεγονός που αναπόφευκτα επηρέασε τα σχολεία. Επίσης, τα αυτοδιαχειριζόμενα παιδικά σπίτια κακοδιαχειρίζονται, και μετά από εξέταση ειδικών επιτροπών τα περισσότερα θα κλείσουν⁷⁰.   

  Επιπλέον, οι δάσκαλοι, προερχόμενοι από τις εξαιρετικά οπισθοδρομικές συνθήκες της τσαρικής Ρωσίας, δεν είχαν καμία δυνατότητα να μάθουν πως να εκπαιδεύουν με νέους τρόπους, και δεν γνώριζαν πως να προσφέρουν “εγκυκλοπαιδική κουλτούρα” στο παιδί, ενώ ένα πολύ μικρό ποσοστό θα καταλάβει την “Διακήρυξη” του 1918. Η απόφαση να μην υπάρχουν εγχειρίδια, βιβλία ή μολύβια, ως μια ακραία παιδοκεντρική τάση, μονάχα πρόβλημα θα μπορούσε να ήταν για τα σχολεία.

  Οι εκπαιδευτικοί μάλιστα, θα αποτελέσουν ένα ακόμα πρόβλημα για το νεαρό κράτος. Οι δάσκαλοι μπορεί να ήταν υπέρ της επανάστασης του Φλεβάρη του 1917, αλλά ήταν εχθρικοί στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Πολλοί θα πολεμήσουν ενεργά με το μέρος των Λευκών ενάντια στην σοβιετική εξουσία και αρκετοί είτε θα φυλακιστούν είτε θα μεταναστεύσουν σε άλλη χώρα. Έτσι λίγες μέρες μετά τον Οκτώβρη, με αφορμή την ανακοίνωση του Λουνατσάρσκι να εφαρμοστεί η αρχή της αυτοδιοίκησης, θα ξεκινήσουν απεργία με πρόθεση να μην συμμετέχουν σε καμία εκπαιδευτική διαδικασία κάτω από Σοβιετική εξουσία, μια απεργία που θα κρατήσει αρκετούς μήνες (πχ. μέχρι 11 Μάρτη του 1918 στην Μόσχα, 6 Ιανουαρίου στο Λένινγκραντ⁷¹. Τα στοιχεία που δόθηκαν παραπάνω για την ταξική προέλευση των παιδιών στο σχολείο δείχνουν ότι οι δάσκαλοι εκείνη την εποχή ήταν δάσκαλοι που εκπαίδευαν ανώτερα στρώματα και ως εκ τούτου η σχέση τους με αυτά ήταν πολύ πιο στενή, από ότι είναι σήμερα. Ως εκ τούτου, η Πανρωσική Ένωση Εκπαιδευτικών (το συνδικαλιστικό όργανο των εκπαιδευτικών) ελεγχόταν από εσέρους και καντέτους που ηγούνταν της διαμαρτυρίας⁷². Ο Λουνατσάρσκι θα προσπαθήσει να επιτύχει κάποιο συμβιβασμό με τους εκπαιδευτικούς⁷⁴, όμως αυτό δεν θα είναι δυνατό. Για να ξεπεράσουν τον βραχνά της ένωσης, οι μπολσεβίκοι θα δημιουργήσουν την Ένωση των Διεθνιστών εκπαιδευτικών, ίδρυση για την οποία η Κρούπσκαγια και άλλοι αντιτάχθηκαν, θεωρώντας (μάλλον πολύ πιο σωστά) ότι αντί της διάσπασης των εκπαιδευτικών, θα έπρεπε να παλέψουν για αλλαγή της ηγεσίας της Πανρωσικής ένωσης από τα μέσα⁷⁴. Ο Λένιν πάντως, θα μιλήσει στο πρώτο συνέδριο της Ένωσης των Διεθνιστών εκπαιδευτικών⁷⁵, χωρίς να είναι κατανοητό αν η θέση του ήταν υπέρ ή κατά της παραπάνω κίνησης. Στα τέλη του Δεκέμβρη θα αναγκαστούν να διαλύσουν την Πανρωσική ένωση⁷⁶, και σιγά σιγά θα αρχίσουν οι δάσκαλοι να συμπαρατάσσονται με την πλέον αρκετά σταθερή σοβιετική εξουσία.

  Το σύστημα της αυτοδιοίκησης δεν δούλεψε καλά για τα σχολεία. Η Κρούπσκαγια, αλλά και πολλές φορές και ο Λένιν, επισκέπτεται συχνά πολλά σχολεία (είτε κανονικά, είτε πειραματικά) και το 1919 έχοντας δει την εφαρμογή τους παρατήρησε πως χωρίς κεντρική καθοδήγηση τα σχολεία ήταν έρμαια άλλων εντολών και κάθε πρωτοβουλία ήταν καταδικασμένη⁷⁷. Το 1925 αναφέρει ότι η ανάπτυξη της αυτο-διοίκησης από τους δασκάλους και τα παιδιά παρεμποδίζονταν από τις τότε συνθήκες της σχολικής ζωής, όταν η πλειοψηφία των σχολείων έπρεπε να εργαστεί σε δύο ή ακόμη και σε τρεις βάρδιες και τα σχολικά κτίρια δεν ήταν διαθέσιμα για κοινωνικές δραστηριότητες⁷⁸.  Για την όποια αυτό-διαχείριση απαιτούνται γνώσεις και κοινωνικές ικανότητες, που δεν υπάρχουν a priori στα παιδιά, αλλά τουναντίον οφείλουν να αναπτυχθούν με την βοήθεια του σχολείου. Ως εκ τούτου κάθε τέτοιο μέτρο εξ αρχής δεν μπορούσε να έχει σημαντικά αποτελέσματα.

  Συνεχίζοντας, τα λαϊκά πανεπιστήμια δεν μπόρεσαν να λειτουργήσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, εφόσον η εγγραφή στα κανονικά πανεπιστήμια ήταν δωρεάν, και οι εργάτες πήγαιναν εκεί. Θα χρειαστεί να φτάσει η Σοβιετική Ένωση στην δεκαετία του 1960 για να επαναλειτουργήσουν, σε συνθήκες εμφανώς ευνοϊκότερες από αυτές του 1920⁷⁹, και να γνωρίσουν μεγάλη επιτυχία. Ούτε όμως το μέτρο της ελεύθερης πρόσβασης στα πανεπιστήμια λειτούργησε αποτελεσματικά. Την πρώτη χρονιά κατάφερε να διπλασιάσει τον αριθμό των συμμετεχόντων, όμως στο βαθμό που δεν είχαν τις απαραίτητες γνώσεις για να κατανοήσουν τα μαθήματα του πανεπιστημίου οι ίδιοι οι φοιτητές παρατούσαν τις όποιες προσπάθειες για σπουδές. Ακόμα, το μέτρο αυτό έφερε εξαιρετικά χαμηλά αποτελέσματα⁸⁰. Η νεο-ιδρυθέντα κοινωνία απαιτούσε υψηλά εξειδικευμένο προσωπικό, κάτι που δεν μπορούσε με αυτόν τον τρόπο να επιτευχθεί. Έτσι το μέτρο αυτό καταργήθηκε το 1921. Στο πανεπιστήμιο οι φοιτητές εξακολουθούσαν να προέρχονται κυρίως από την αστική τάξη και τον πρώην διοικητικό μηχανισμό, οπότε ένας από τους σκοπούς των μπολσεβίκων που ήταν η δημιουργία της νέας εργατικής διανόησης, δεν μπορούσε με αυτόν τον τρόπο να πραγματοποιηθεί. Έτσι εφόσον η ελεύθερη πρόσβαση απέτυχε, θα δημιουργηθούν τα τεχνικά σχολεία στα οποία θα δίνεται προτεραιότητα για την ένταξη στο Πανεπιστήμιο (έμπνευσης Λένιν), και μάλιστα κυρίως στα παιδιά προερχόμενα από εργάτες γονείς. Ως εκ τούτου καταργήθηκε πολύ γρήγορα η ιδέα της μιας ενιαίας σκάλας από το δημοτικό μέχρι το Πανεπιστήμιο, χαρακτηριστικό που δεν θα αλλάξει σε όλη τη διάρκεια ύπαρξης της Σοβιετικής Ένωσης⁸¹. Τα κριτήρια ταξικής προέλευσης, μαζί με τις εξετάσεις που επέστρεψαν, θα ισχύσουν μέχρι το 1925, αλλά θα επανεμφανιστούν το 1928 με 1931⁸². Η αντίληψη της ενιαίας σκάλας παρουσιάζει αρκετά προβλήματα,  καθώς η βιομηχανία και η αγροτική παραγωγή σε μια κοινωνία σαν αυτή του 1920 απαιτούσε ανειδίκευτους χειρώνακτες, ειδικευμένους χειρώνακτες καθώς και μεσαία και υψηλή διανόηση. Επ’ ουδενί λόγο όμως αυτό δεν σημαίνει, ότι κάποιο από αυτά τα κομμάτια δεν θα έπρεπε να έχει την βέλτιστη ικανή εκπαίδευση και πολυμέρεια κάτω από αυτές τις συνθήκες. Λόγο οικονομικών προβλημάτων, από το 1921 επαναφέρονται τα δίδακτρα στα σχολεία (που καταργήθηκαν το 17), τα οποία είχαν καταργηθεί από το 17, μέτρο που δεν θα αφορά τα παιδιά από εργατική οικογένεια ή γενικά φτωχές οικογένειες. Το 1927 θα καταργηθούνε ξανά⁸³. Το σύστημα αυτό ίσχυσε μονάχα μέχρι το 1920, εφόσον η αναγκαιότητα να αλλάξει ήταν εμφανής. Η κατάργηση της αυτονομίας των σχολείων που ακολούθησε θα αποτελέσει την αφορμή νέων απεργιών αυτή τη φορά στα Πανεπιστήμια το 1921.